ادب در آثار حکیم ترمذی

Authors

آذرتاش آذرنوش

استادتمام دانشکدۀ الهیات، دانشگاه تهران

abstract

ادب با ریشه ای نامعلوم، در زبان عربی، نخست در شعر مخضرم و به ویژه در احادیث نبوی، به کار گرفته شد و به سرعت بر مفاهیمی بسیار گوناگون اطلاق گردید. آن بخش از ادب که اینک صوفیانه می خوانیم، از آغاز اسلام تا میانه های قرن دوم قمری، بیشتر ادب دینی بود، تا آنکه حسن بصری، ابراهیم ادهم و همنشینان او پایه های تصوف را در جهان اسلام استوار کردند و از سدۀ سوم قمری، ادب صوفیانه اندک اندک در آثار برخی مدون شد. مراد از ادب صوفیانه، ادبی است که آن را ادب رفتاری، آیینی و اجتماعی خوانده ایم. در آثار ترمذی، مانند آداب المریدین و غیر آن، کنش ومنش اجتماعی سالک و حالات معنوی او بحث می شود؛ درحالی که تفکیک میان آن ها همیشه آسان نیست. ترتیب و تنظیم سیر باطنی و سلوک صوفیانه، اگرچه در آثار وی اندک نیست، هنوز نظام مند و دسته بندی نشده است. از مسائل مهم در ادب صوفیانه نزد ترمذی، مراحل فریب خوردگی انسان و چگونگی انتقال از مقام شایستگی و پارسایی به حوزۀ لذایذ دنیوی است که به شیوه ای سخت زیبا، به تدریج و همراه با تحلیل های اجتماعی و روان شناختی بیان شده است. در آثاری چون المنهیات، آنچه باید کرد، از خلال آنچه نباید کرد، بیان شده است. در دیگر آثار، چون الریاضه و ادب النفس،سخن از آن است که نفس سرکش باید ادب آموزد و در کشاکش میان نفس و آدمی است که ترمذی به موضوع ادب رفتاری- دینی راه جسته است.

Upgrade to premium to download articles

Sign up to access the full text

Already have an account?login

similar resources

مروری تفصیلی بر آثار حدیثی حکیم ترمذی

حکیم ترمذی عالمی پرتألیف از ورارود در سدۀ سوم قمری است که پیش از ورود به زهد و عرفان، تحصیل در علوم سنتی را ازسر گذرانده بود. او که تبار به پدر و مادری محدث می‌برد، فراگیری معارف حدیثی را از کودکی آغاز کرد و در این زمینه، مهارت فراوانی به‌دست آورد. با آغاز مشرب عارفانه، حکیم ترمذی کوشید عرفان ذوقی و نوری خود را در حیطۀ علوم دینی تبیین کند؛ ازاین‌‌رو، تجارب و باورهای عرفانی خود را با مطالعات قبل...

full text

بازتاب نظریات عرفانی حکیم ترمذی در آثار ابن‌عربی

در این جستار، ضمن بیان دغدغه‌های مشترک حکیم ترمذی و ابن‌عربی حول مسائلی نظیر حکمت، ولایت، تأویل و منازل قرب، به دیدگاه‌هایی که نخستین بار حکیم ترمذی مطرح نموده و ابن‌عربی برمبنای آن‌ها نظریه‌پردازی کرده، اشاره شده است. مفاهیمی مانند منازله، مُلک‌الملک، عبودت و ختم ولایت در آثار حکیم ذکر شده و ابن‌عربی به شرح آن‌ها پرداخته است. همچنین، طرح بحث از اجزای نبوت و تحدث برای ابن‌عربی زمینه‌ساز پیدایش ا...

full text

مروری تفصیلی بر آثار حدیثی حکیم ترمذی

حکیم ترمذی عالمی پرتألیف از ورارود در سدۀ سوم قمری است که پیش از ورود به زهد و عرفان، تحصیل در علوم سنتی را ازسر گذرانده بود. او که تبار به پدر و مادری محدث می برد، فراگیری معارف حدیثی را از کودکی آغاز کرد و در این زمینه، مهارت فراوانی به دست آورد. با آغاز مشرب عارفانه، حکیم ترمذی کوشید عرفان ذوقی و نوری خود را در حیطۀ علوم دینی تبیین کند؛ ازاین رو، تجارب و باورهای عرفانی خود را با مطالعات قبلی...

full text

معرفت نزد حکیم ترمذی

حکیم ترمذى (ف. ٢٨٥ق)، به‌مثابۀ یک عالم و اندیشمند آگاه به زمان‌، در فرهنگ حاکم و علوم زمانۀ خود آسیب‌هایى را تشخیص داد و درصدد بود با نظریۀ خاص خود در معرفت‌، راهى براى رهایى ارائه کند‌. ترمذى این مسیر را، هم در جهت سلبى و نقد عالمان و علوم زمانه و هم در جهت ایجابى و مطرح کردن الگوى مطلوب و تمام‌عیار از معرفت، به‌جد پى گرفت و پنج اثر را در موضوع علم و معرفت تألیف کرد‌. ترمذى در مقام نقد دعاوى م...

full text

ترمذی حکیم یا صوفی

این مقاله فاقد چکیده می​باشد.

full text

My Resources

Save resource for easier access later


Journal title:
رودکی ( پژوهش های زبانی و ادبی در آسیای مرکزی )

جلد ۱۷، شماره ۴۶، صفحات ۱-۱۵

Hosted on Doprax cloud platform doprax.com

copyright © 2015-2023